Stijlfouten worden (meestal) per ongeluk gemaakt, het zijn fouten tegen de goede stijl. In zowel gesproken als geschreven taal is een stijlfout een fout die tegen de regels van de taal ingaat. Het gaat bijvoorbeeld om uitdrukkingen door elkaar gebruiken of in één zin twee keer hetzelfde zeggen. Als tekstcorrector controleer ik een tekst ook op deze fouten. In deze blog leg ik je een aantal verschillende stijlfouten uit.
Verschillende soorten stijlfouten
Pleonasme
Een pleonasme is een combinatie van twee woorden waarbij het ene woord een eigenschap van het andere woord herhaalt. Denk aan houten boomstammen, een ronde cirkel en koude sneeuw. (Boomstammen zijn altijd van hout, een cirkel is altijd rond en sneeuw is altijd koud.) Vaak gaat het bij een pleonasme om een combinatie van een bijvoeglijk naamwoord en een zelfstandig naamwoord. Het bijvoeglijk naamwoord is hierbij meestal overbodig.
Tautologie
Ook bij een tautologie wordt twee keer hetzelfde gezegd. Hier gaat het echter vaak om twee bijvoeglijke naamwoorden, twee werkwoorden of twee bijwoorden. Ik zal enkele voorbeelden geven:
- Misschien komt hij morgen wellicht langs
- Maar hij is echter niet jarig
- Er zijn circa 150 à 250 bezoekers
- Gratis en voor niets
- Zoals bijvoorbeeld
Het verschil tussen tautologie en pleonasme is dat bij een pleonasme het bijvoeglijke naamwoord overbodig is en weggehaald moet worden, terwijl bij een tautologie een van de twee woorden overbodig is, maar het maakt niet uit welke van de twee woorden er weggehaald wordt.
Contaminatie
Een contaminatie is een mix van twee uitdrukkingen waardoor het niet meer klopt. Enkele voorbeelden:
- mond-op-mondreclame – Dit moet mond-tot-mondreclame zijn. Waarschijnlijk is het woord ‘mond-op-mondbeademing’ de reden dat deze contaminatie is ontstaan.
- Het kost duur – Dit is een mix tussen de zinnen Het kost veel en Het is duur.
Andere stijlfouten
Er zijn nog (veel) meer stijlfouten; denk aan het gebruik van als of dan. Maar ook aan hun of hen.
Ingeburgerde stijlfouten
Bovendien zijn er ook veel stijlfouten die zo ingeburgerd zijn dat veel mensen niet eens doorhebben dat het eigenlijk ‘fouten’ zijn. Bijvoorbeeld:
- enkel en alleen
- altijd en eeuwig
- overnieuw (je doet iets ‘over’, of je doet iets ‘opnieuw’)
Maar let op: een stijlfout is niet altijd fout! Soms is er bewust gekozen om deze ‘fout’ te maken. Als een stijlfout bewust is gemaakt, vallen de ‘fouten’ onder de stijlfiguren.
Bijvoorbeeld:
“Zie je die witte sneeuw in contrast met de heldere blauwe hemel?” Witte sneeuw is eigenlijk een stijlfout, een pleonasme. In deze zin wordt het woord ‘witte’ gebruikt om iets te benadrukken. Hier wordt bewust een pleonasme gebruikt om nadruk te leggen.
